Валавы ўнутраны прадукт або ВУП – гэта нарматыў, які адлюстроўвае кошт усіх тавараў і паслуг, якія патрэбныя для канчатковага спажывання і выраблены ў пэўным горадзе або краіне за пэўны перыяд. Перыяд, за які разлічваецца ВУП роўны аднаму Каляндарнаму годзе. Паказчык ВУП ўжываецца для ацэнкі глабальнай і нацыянальнай эканомікі, і ён служыць важным значэннем у эканоміцы кожнай краіны. Калі краіна разлічвае гэтае значэнне, яна паралельна разлічвае месца, якое займае ў рэйтынгу паспяховых краін.
Важна разумець, што, калі паказчык ВУП павялічваецца, то і якасць жыцця насельніцтва і эканомікі будзе лепш, чым, калі ён падае ці знаходзіцца без зменаў. Але ВУП не з’яўляецца паказчыкам усяго ўзроўню жыцця, бо не ўлічваюцца вельмі шмат момантаў, якія неабходныя для камфортнага жыцця кожнага чалавека. Сярод краін СНД развіццё эканомікі Рэспублікі Беларусі характарызуецца ўмераным ростам. Зараз разгледзім ВУП Беларусі на 2021 год, вынікі і прагноз на 2021-2025 года.
ВУП на душу насельніцтва ў РБ 2021
Рэспубліка Беларусь-гэта дзяржава, арыентаваная на экспарт з добра развітой прамысловасцю, сельскай гаспадаркай і канкрэтным сектарам паслуг.
У студзені 2021 Нацыянальны камітэт апублікаваў інфармацыю па ВУП. Паводле гэтых звестак быў рост валавога ўнутранага прадукту на 1,3 % у параўнанні з сакавіком 2020 года. Аб’ём ВУП у РБ дасягнуў 133 млрд рублёў.
Рознічны тавараабарот за адзін дзень у разліку на душу насельніцтва склаў 14,4 рубля, а гэта вышэй чым 13,4 рубля за аналагічны перыяд 2020 года. А калі параўноўваць ВУП у Рэспубліцы Беларусь 2021 у далярах, то можна ўбачыць, што ён вырас у параўнанні з 2010 годам. Па дадзеных 2010 года і 2021 валавы ўнутраны прадукт на душу насельніцтва вырас з $15.3 ціс да $ 19.3 ціс. Таксама павялічылася заработная плата, калі параўноўваць з 2019-2020 годам. Гэта станоўча адлюстравалася на даходах насельніцтва. Даходы выраслі прыблізна на 8%. Але выклікае асцярогу адмоўная дынаміка так званай каэфіцыента замяшчэнні пенсіі. Калі параўноўваць еўрапейскія краіны, то ў іх гэты каэфіцыент роўны 60%, а ў Беларусі ўсяго 36% і падае з кожным годам.
Таксама выраслі цэны на некаторыя харчовыя тавары, на аўтамабільны бензін і друкаваныя вырабы. Не будзем выпускаць, што значна павялічыўся індэкс цэн на камунальныя паслугі (на 12%) і на адукацыю (на 18%).
У тым, што, хоць і не на шмат, але ВУП павялічыўся асаблівы ўплыў аказала прамысловасць, а менавіта:
- нафтавы;
- дрэваапрацоўка;
- вытворчасць калійных угнаенняў.
Таксама значнае ўкладанне зрабіла IT-сфера. Яе доля ў агульнай структуры ВУП Беларусі вырасла да 6,5%.
Структура ВУП Беларусі
Вядучым звяном у структуры эканомікі Рэспублікі Беларусь з’яўляецца апрацоўчая і нафтавая прамысловасць з доляй валавога ўнутранага прадукту, прыблізна 24-25%. Гэты паказчык досыць устойлівы на працягу ўжо многіх гадоў.
Другім, але не менш важным звяном з’яўляецца Аптовая і рознічны гандаль і рамонт усе магчымых прылад і рэчаў. Прыблізна 12%. Але з кожным годам не па пэўных прычынах гэта значэнне падае.
Далей ідзе будаўнічая галіна, дзе паказчык ВУП значна вырас за апошнія некалькі гадоў і цяпер складае 11%.
Іншыя буйныя галіны-гэта транспарт і сувязь, IT-сфера, аперацыі з нерухомасцю, Сельская і Пахвальная гаспадарка.
Пазітыўныя і негатыўныя вынікі эканомікі 2021 года
Да станоўчых вынікаў развіцця эканомікі Рэспублікі Беларусі па выніках першых трох месяцаў 2021 года можна аднесці:
- станоўчы рост валавога ўнутранага прадукту;
- павелічэнне інвестыцый у капітал (+6,5%);
- рост заработнай Плаці (+7,9%) і даходу кожнага чалавека (+7,5%);
- павелічэнне працэнта рознічнага гандлю.
Але пры такіх важкіх станоўчых выніках, на жаль, ёсць і некалькі негатыўных паказчыкаў развіцця эканомікі. Пры аналізе вытворчасцяў, было ўстаноўлена, што была адмоўная дынаміка вытворчасці сельскагаспадарчай прадукцыі
(-0,5%) і таксама было ўзмацненне інфляцыі ў адносінах з мінулым годам.
Прагноз ВУП
На думку экспертаў, калі ў краіне захаваецца напружаная сацыяльна-палітычная сітуацыя нельга будзе пазбегнуць спаду ў эканоміцы. Ёсць вялікая магчымасць адтоку значнай часткі IT-сектара і працоўных рэсурсаў, што прывядзе да значнага зніжэння эканомікі і страт капіталу. Пры развіцці такога сцэнару вельмі высокая верагоднасць, што ВУП Беларусі на канец 2021 года знізіцца, а на пачатку 2022 года рост валавога ўнутранага прадукту будзе роўны нулю.
Таму на сёння галоўная мэта краіны з’яўляецца павышэнне якасці жыцця насельніцтва на аснове росту эканомікі і прыцягненні іншых інвестыцый. Для таго каб выканаць гэтую мэту, неабходна забяспечыць рост паказчыкаў прадукцыйнасці працы над ростам заработнай платы. Так як цяпер розніца паміж імі 6, 5 п. п. таксама неабходна вывесці з эканомікі неплацежаздольныя вытворчасці, таму што выдаткі на падтрымку іх нашмат перавышае працэнт аддачы ад іх.
Яшчэ адзін пункт, які неабходна прадумаць ураду РБ-гэта рацыянальнае размеркаванне інвестыцый паміж галінамі эканомікі, для таго каб яны рэалізавалі эфектыўныя прадукты. Для таго каб яны змаглі прынесці Даход краіне і павялічыць валавога ўнутраны прадукт.
Таму кіраўніцтва РБ падрыхтавала праект развіцця сваёй краіны і прагнозу ВУП на 2021-2025 год. У будучыні беларускі ўрад чакае рост эканомікі: у 2022 годзе валавы ўнутраны прадукт выгадуе на 3%, у 2023 годзе – на 3,7%, у 2024 годзе – на 5,5%, а ў 2025 годзе амаль на 6 адсоткаў.
Гарантаваць такі высокі рост эканомікі плануецца за кошт інвестыцый у бюджэт і з дапамогай павелічэння экспарту. Калі глядзець на прыкладзе экспарту, то ў адпаведнасці з праектам лічба ў 2025 годзе павінна дасягнуць сумы ў $ 50 млрд. Рэспубліцы адобрылі план дзеянняў на 2021-2025 год.
